Η Μάχη της Κρήτης και η αντίσταση στον Αποκόρωνα

Ομιλία από το Βρυσιανό δημοσιογράφο Σπύρο Δασκαλάκη που εκφωνήθηκε κατά τον εορτασμό της 61ης επετείου της Μάχης της Κρήτης στις Βρύσες στις 23 Μαΐου 2002. 

Αφού ο ομιλητής ευχαρίστησε τους οργανωτές, για την ανάθεση της ομιλίας, είπε τα εξής:

Ì

 Θα προσπαθήσω να αφήσω τους ίδιους τους πρωταγωνιστές να μιλήσουν με τα κείμενα  και ντοκουμέντα που μας  άφησαν. Θα δούμε πως περιέγραφαν την κατάσταση εκείνοι που πολέμησαν, θυσιάστηκαν για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα εδώ την ελευθερία μας. Είναι το πολυτιμότερο δώρο που μας χάρισαν, είναι όμως βαριά η δική μας ευθύνη να διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού αυτό το τίμιο δώρο να μνημονεύομε τους προγόνους μας και να παραδειγματιζόμαστε από τον ηρωισμό, την παλικαριά και την αυτοθυσία τους.

Μετά τα πρώτα τραγικά γεγονότα της 20ης Μαΐου ένας γερμανός αξιωματικός θα γράψει στο ημερολόγιό του: "Στην Κρήτη μόνο οι πέτρες δε σηκώθηκαν να μας χτυπήσουν. Κάθε έμψυχο ον μας πολεμούσε κάνοντας έτσι τη μάχη αυτή μια από τις πλέον παράδοξες και ένδοξες μάχες της ιστορίας". Ο ιστορικός  Αlan Klark  θα σημειώσει αργότερα: "Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο ρους της ιστορίας αν ένα χρόνο πριν, στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου οι κάτοικοι της Δύσης είχαν δείξει το ίδιο σθένος και αυτοθυσία όταν τα χωριά τους δέχονταν την ίδια εισβολή από τους Γερμανούς;"

Στη μάχη της 20ης Μαΐου τα γεγονότα είναι γνωστά. Οι Γερμανοί σφυροκοπούν την Κρήτη με 1.180 αεροπλάνα και σμήνη αλεξιπτωτιστών πέφτουν στα Άγια χώματά της. Οι  κρητικοί αντιστέκονται με θάρρος και αυτοθυσία και με τη βοήθεια των συμμαχικών δυνάμεων καταρρίπτονται  147 αεροπλάνα και άλλα 73 συντρίβονται. Πέντε χιλιάδες αλεξιπτωτιστές χάνουν τη ζωή τους. Ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, με δέος και θαυμασμό την άνιση μάχη και τα γεγονότα στην Κρήτη κρατούν το διεθνές ενδιαφέρον. Ο τύπος από τη Δύση ως την Ανατολή γράφει για την ανδρεία του κρητικού λαού. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από την Εφημερίδα του Τόκιο "ΧΡΟΝΟΣ":  "Προτείνουμε ως ζήτημα υπέρτατου καθήκοντος τιμής όπως δημιουργηθεί ένα έκτακτο Τάγμα των Ιπποτών της Κρήτης, για να τιμηθεί με ειδικό παράσημο κάθε οπλίτης και κάθε αξιωματικός πού έλαβε μέρος στη θρυλική αυτή μάχη. Οι Κρήτες πρέπει να καταταγούν ονομαστί σ' ένα ειδικό τάγμα υπερανθρώπων."

Η  Α.Ε.Α.Κ., η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση σε ολόκληρη την Ελλάδα εκθέτει με σαφήνεια τα γεγονότα: "Ούτω η Ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάς εξαιρέσει της Κρήτης περιέπιπτων εις χείρας του εχθρού, τα υπολείμματα δε του Ελληνικού και Βρετανικού στρατού απεσύροντο εν τη νήσω μας, ο δε Βασιλεύς και η Ελληνική Κυβέρνησις εγκαθίσταντο εις τα θρυλικά Χανιά. Έλαχε και πάλιν εις την πολυπαθούσα Κρήτη ο κλήρος όπως συνεχίσει των υπέρ πάντων αγώνα, παρά το πλευρό της φίλης συμμάχου και προστάτιδος Αγγλικής Αυτοκρατορίας. Σύμπας ο ελληνισμός, ελεύθερος και υπόδουλος έστρεφε βλέμματα αυτοπεποιθήσεως και ελπίδος επί της ωραίας νήσου μας, πιστεύων ότι από το μη υποδουλωθέν αυτό τμήμα θα αποδοθεί και πάλιν η ελευθερία εις τους στενάζοντας υπό το πέλμα του εχθρού αδελφούς μας, και θα διαλάμψει το δίκαιον, τίμιον και άγιον του αγώνος μας. Δυστυχώς όμως αι ελπίδες των αδελφών, φίλων και συμμάχων μας διεψεύδοντο, μετ' ου πολύ δε ο βάρβαρος εχθρός επέπιπτεν από του αέρος ως κεραυνός, σαρώνων και εκμηδενίζων το παν και παρουσιάζων εις ολόκληρον την ανθρωπότητα την βάρβαρον τακτική, τα κτηνώδη ένστικτα και τας μεσαιωνικάς αντιλήψεις του. Ούτω διά πυρός και σιδήρου ο βέβηλος Γερμανικός στρατός ελάμβανε θέσιν εν τη νήσω μας, αι δε συμμαχικαί δυνάμεις αποκαμωμέναι απεσύροντο προς την Αίγυπτο. Οι Άγγλοι υπερασπισταί της νήσου, συνεπικουρούμενοι και από του Ελληνικού στρατού και του Κρητικού λαού επάλαιψαν ως λέοντες, ο δε βρετανικός στόλος επέφερε σημαντικάς απωλείας εις τας εχθρικάς δια θαλάσσης και αέρος προσπαθείας."

Αυτά μεταξύ άλλων αναφέρονται στην έκθεση της Παγκρήτιας Απελευθερωτικής Επιτροπής γραμμένη εξ ολοκλήρου από τον ήρωα και Γ. Γ. της Οργάνωσης Ανδρέα Πολέντα. Η έκθεση αυτή απευθυνόταν προς το Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής  στο Κάιρο και τελικώς δεν έφθασε ποτέ στον προορισμό της. Οι λόγοι είναι ευνόητοι. Είναι μεγάλης ιστορικής σημασίας αυτό το ντοκουμέντο που φυλάσσεται στο Δήμο Κρυονερίδας   και αντίγραφό του στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης. Διαβάζοντας αυτή την έκθεση βλέπει ο αναγνώστης τη διορατικότητα, ευστροφία και σωστή αντίληψη της τότε πραγματικότητας ακόμη και το γλαφυρό ύφος γραφής του συγγράφοντος την έκθεση Ανδρέα Πολέντα. Είκοσι μία χειρόγραφες σελίδες μεστές σε περιεχόμενο συμπυκνώνουν  το δράμα της Κρήτης. Στην ακροτελεύτια ενότητα με τίτλο "έκκληση του Κρητικού λαού"  φαίνεται η αγωνία του παλικαριού μα και η πίστη του ότι με τη βοήθεια των Βρετανών  θα νικηθεί ο κατακτητής. Έκκληση ζητά για βοήθεια… "Βοήθειαν ίνα ο κρητικός λαός διατρανώσει τα σύγχρονα του πολιτισμού ιδανικά. Βοήθειαν ίνα εκδιώξει τον βέβηλον και αιμοσταγή δυνάστη. Βοήθεια  όπως απαλλαγή από την εθνικοσοσιαλιστικήν και φασιστικήν μπότα. Βοήθειαν όπως ανανήψει από τα σημερινά δεινά του. Βοήθειαν τέλος ίνα δυνηθεί να προσφέρει τας πολυτίμους υπηρεσίας του εις τον συμμαχικόν αγώνα" και συνεχίζει: "Μετά την αγωνιώδη σημερινήν δοκιμασίαν του και τον καταιγισμό των συμφορών του, θέλει και πάλιν ο κρητικός λαός τον ορίζοντα της νήσου μας διαυγήν και επιθυμεί την όσο το δυνατόν ταχυτέραν ανάκτησιν των αγλαών της Ελευθερίας καρπών…"                               

Ο  Ανδρέας Παπαδάκης θα εκτιμήσει τις ικανότητες του Α. Πολέντα και τον κάνει τον ποιο στενό του συνεργάτη.  Να τι θα γράψει αργότερα: "Τον γνώρισα μια σεληνοφώτιστη βραδιά στο Βουρβουρέ όταν φυγοδικούσα. Ήτο διωκόμενος από το τυραννικό καθεστώς του Μεταξά για τα φιλελεύθερα φρονήματα του. Εσυνοδεύετο από ένα σεμνό παλικάρι, το Γιάννη Πολέντα από την Κράπη. Στο φως του φεγγαριού ακτινοβολούσε η μορφή του. Μόλις τον αντίκρισα κατάλαβα ότι είχα μπροστά μου μια εξαιρετική φυσιογνωμία. Ακούραστος εγύριζε και γύρευε κάτι. Εγύρευε συνεργάτες, εγύρευε ηγέτες, για κάποιο μεγάλο σκοπό, για ανώτερα ιδανικά. Η Μεταξική τυραννία του έσφιγγε τα στήθη και του πλάκωνε την καρδιά. Πνεύμα ανήσυχο και ζωηρό ο Πολέντας ζητούσε συντρόφους για τη λευτεριά. Ήτο ονειροπόλος των ευγενεστέρων ιδανικών της ανθρωπότητας. Ήτο ανθρωπιστής, σοσιαλιστής με μεγάλα αισθήματα. Ήταν Χριστιανός που είχε νιώσει από μέσα του το πνεύμα και την εύνοια της πίστης. Ήτο ένας από τους τελειότερους ανθρώπους στο πνεύμα και την ψυχή. Βαθυστόχαστος και ορθολογιστής μεγάλης δύναμης, νέος με σπάνια προτερήματα. Αισθανόσουν χαρά να τον βλέπεις μπροστά σου. 

Όταν η Κρήτη υποδουλώθηκε στους Γερμανούς -νεοφερμένος από το Αλβανικό μέτωπο, απ' όπου μόλις είχε διασωθεί- λίγες μέρες μετά τις μάχες των Χανιών, παρουσιάστηκε πάλι σε μένα συντετριμμένος και πληγωμένος βαθιά, από την καινούρια συμφορά του τόπου μας. Γιατί η μεγάλη του ψυχή δε μπορούσε να ανεχθεί την υποδούλωση. Οι Γερμανοί δεν είχαν ακόμη καλά εξαπλωθεί στα πέρατα της Κρήτης. Μου είπε να πάρουμε την ηγεσία των βουνών. Να μην παύσει ο αέρας της εθνικής μας ανεξαρτησίας και κυριαρχίας, έστω και στα απρόσιτα κατσάβραχα. Και δεν έπαυσε. Μαζί με το τολμηρό αυτό παλικάρι, τον Ανδρέα Πολέντα και το λοχαγό πυρ. Γεώργιο Αλεβιζάκη από την Αργυρούπολη και τον ιατρό Παϊζη κάναμε την οργάνωση της αντίστασης κατά του καταχτητή. Και ήτο η πρώτη οργάνωσις σε όλη την Ελλάδα. Από τον Ιούνιο του '41 χρονολογείται η σύστασή της. Άμα ολοκληρώθηκε πήρε τον τίτλο ΑΕΑΚ (Ανώτατη Επιτροπή Αγώνος Κρήτης). Αποτελείτο από εμέ για το Ρέθυμνο, τον ιατρό Παϊζη για τα Χανιά, το δικηγόρο αείμνηστο Τίτο Γεωργιάδη για το Ηράκλειο, τον επίσης αείμνηστο Ιωάν. Ιωαννίδη για το Λασήθι και τον Αρ. Καρακουλάκη από τη Ρούμελη, πρόεδρο των τότε εφετών Κρήτης. Γενικός γραμματέας ήτο το ζηλευτό μας παλικάρι, ο Ανδρέας Πολέντας, φοιτητής της νομικής.

Τη θέση του Γεν. Γραμματέα ζήτησεν ο ίδιος από μετριοφροσύνη, λόγω της νεαράς του ηλικίας καίτοι ήτο ο μεταξύ των τριών πρωτοπόρων της ιδέας - μεγαλύτερος συντελεστής. Αλλά δεν ήτο μόνο ο Γραμματέας της οργάνωσης για τον τίτλο - μα ήτο η ψυχή και η κινητήριος δύναμις αυτής. Η οργάνωσις αυτή δεν πήρε έκταση. Ουδέ διετυμπανίσθη το έργο της. Γι αυτό και ολίγοι πέραν του νομού Χανίων γνωρίζουν τη μεγάλη δράση του φοιτητού Ανδρέα Πολέντα. Γιατί έλαβεν χώρα εποχή που ο εχθρός εμεσουράνει. Και δεν ήτο καιρός για επιδείξεις. Ήτο ώρα πραγματικής δουλειάς. Αυτοί που δούλεψαν τότε δε δούλεψαν για ρεκλάμες, ούτε για τίτλους, ούτε για αμοιβές. Και το έργο της οργάνωσης αυτής θα πάρει τη θέση του μόνο στην ιστορία.

Από τα έξι μέλη της κεντρικής επιτροπής τα τρία μας τα ετουφέκισαν οι Γερμανοί: τον Γεωργιάδη, τον Ιωαννίδη και τον νεαρό βλαστό μας Ανδρέα Πολέντα. Εκείνο που δε θα ξεχάσω ποτέ από το σεμνό και τιμημένο παλικάρι, τον Πολέντα, ήτο η ψυχραιμία και το άφταστο της ηρωικής του καρδιάς. Τον κίνδυνο δεν εστοχάσθη ποτέ. Τον θάνατο τον περιφρονούσε. Η πίστη του στο δίκιο του μεγάλου μας αγώνα κατά του φασισμού είχε βαθιές ρίζες. Όταν οι Γερμανοί έφτασαν στο Ελ-Αλαμέιν, ο συνεργάτης μου Άγγλος λοχαγός απεσταλμένος τότε σε μας από το Γεν. Στρατηγείο Καΐρου (ο Φίλντινγκ), κλονισθείς ζητούσε τηλεφωνικώς οδηγίες από το Κάιρο για τη διαφυγή του στην Τουρκία κι εγώ έγραψα του Πολέντα στον Αποκόρωνα, από τα όρη της Σπάθη Αγ. Βασιλείου, αυτό το γεγονός. Και είναι μεγάλης ιστορικής αξίας η απάντηση που έδωκε ο φοιτητής Πολέντας. Ένα γράμμα γεμάτο μεγαλείο σε θάρρος και ορθολογισμό. Ανέλυε με ωραία επιχειρήματα τη σκέψη του για το μέλλον του πολέμου που δεν πίστευε ποτέ πως θα χαθεί. "Να πεις, μου γράφει, στο συνεργάτη μας Άγγλο ότι ο πόλεμος δε χάνεται και ολόκληρος η Αίγυπτος αν περιέλθει στους Γερμανούς. Και αν ο εχθρός βαδίσει προς τας Ινδίας. Εφόσον η μητροπολιτική Αγγλία κρατεί, η νίκη είναι δική μας, κτλ." Ο Πολέντας έβλεπε μακριά. Εις τας κρίσεις του ήτο υπέροχος. Είχε διορατικότητα μεγάλου ανδρός. Εις το πρόσωπόν του διέβλεπα φυσιογνωμία ανθρώπου προορισμένου να μεγαλουργήσει. Η κακή μας μοίρα τον αφήρεσε. Ο βάρβαρος καταχτητής τον σκότωσε για την εθνική του δράση."

Ο  Α. Πολέντας ακούραστος ρίχνεται στη μάχη για την γρήγορη οργάνωση της Α.Ε.Α.Κ. Γράφει τον όρκο με τον οποίο ορκίζονται τα μέλη: "Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να πολεμήσω τον αισχρόν κατακτητήν μέχρι θανάτου, υπακούων τυφλώς εις τας οδηγίας και τας διαταγάς της Επιτροπής, μη αποκαλύψω δε ποτέ τίποτε σχετικόν με την Οργάνωσιν."

 Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, μετά από το ταχύ και θαυμαστό έργο που επετέλεσε η Α.Ε.Α.Κ. Ανδρέας Παπαδακης, στέλνει μια γενική διαταγή γραμμένη από τον Α.Π. προς όλους τους επικεφαλείς  οι οποίοι εχουν ήδη οργανώσει όλη την Κρήτη.  

Η   γενική διαταγή έλεγε:  "Δυστυχώς δεν υπάρχει καιρός να επικοινωνήσω προσωπικά με όλους σας και σας απευθύνω τας αναγκαίας οδηγίας:

1. Ουδείς πρέπει να ζητεί να μάθει τα ονόματα τη Κεντρικής Επιτροπής. Είναι κίνδυνος μη χαθεί ο αγών και σφαγιασθεί ο πληθυσμός της νήσου.

2. Ουδείς πρέπει να αναζητεί να μάθει αν υπάρχουν μηχανήματα επικοινωνίας και επαφής μετά της Αγγλίας.

3. Προς το παρόν υπάρχει απόλυτος ανάγκη να αντιγράψετε το σχέδιο του όρκου και να εκλέξετε από κάθε χωριό τον καλύτερο ει δυνατόν νέον, η Αξιωματικό η επιστήμονα κ.λ.π. και αφού πρώτον ορκισθεί ο ίδιος και ο Ιερεύς του χωριού μαζί του, τότε ο επικεφαλής θα καλέσει πάντα δυνάμενον να πολεμήσει και να ορκίσει ένα έκαστον μετά του ιερέως του χωριού με το σύνθημα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ η ΘΑΝΑΤΟΣ"… Πάσα βραδύτης εκτελέσεως των  οδηγιών ισοδυναμεί προς καταστροφήν… Προς  Θεού μην πέσουν οι καταστάσεις των πολεμιστών εις χείρας του εχθρού διότι είναι το ίδιο ως αν εσείς οι ίδιοι κατασφάξετε τα παιδιά σας, τ' αδέρφια σας και τους γονείς σας …Εάν οι οδηγίες τηρηθούν με θρησκευτικήν  ευλάβειαν τότε θα   ίδωμεν πάντες λίαν συντόμως ελευθέραν πατριδαν, άλλως τα κακούργα ένστικτα του εχθρού όπως πάντες γνωρίζετε θα μεταβάλουν την ωραία  νήσον μας εις εν έρημον νεκροταφείον με μόνους κατοίκους τους όφεις και σάυρες."

(Ανδρέας Παπαδάκης  10\7\41…)

Οι αναφορές σε ονόματα και χωριά, οι καταστάσεις των αγωνιστών ,των αρχηγών, ακόμη και του οπλισμού, εκείνων των ντοκουμέντων που έχουν διασωθεί , αναφέρονται σ' όλη την Κρήτη και απαριθμούν  ΟΚΤΩ χιλιάδες περίπου άνδρες  οργανωμένους και δυο χιλιάδες ενόπλους. Αυτές οι καταστάσεις ήσαν στη διάθεση παντός Άγγλου συνδέσμου.

Ο Χιουζ διέμενε στο Βουρβουρέ από τότε που ρακένδυτος δραπέτευσε από τα πρόχειρα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών και βρήκε καταφύγιο στον Α.Παπαδάκη  που τον περιέθαλψε τον βοήθησε και του γνώρισε τα μυστικά των κρητικών. Τον στέλνει πίσω στην Αίγυπτο  και μετ' ολίγον ανακάμπτει  στην Κρήτη ως Γενικός Αρχηγός  του γραφείου ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ. Εγκαθίσταται στον Βουρβουρέ με ιδικόν του ασύρματο και ασυρματιστή τον  Στοκμπριτς [Μιχάλη]. Από τον Βουρβουρέ πέρασαν ακόμη και όλα τα σημαίνοντα στελέχη ,όπως Φίλτινγκ [Αλέκος], Λη Φέρμορ [Μιχαλάκης] κ.ά.… Μπορεί στην αρχή της Αντίστασης ο σκοπός τόσο των συντελεστών της Οργάνωσης όσο και των Άγγλων Συνδέσμων που είχαν και το γενικό πρόσταγμα να ήταν κοινός, διέφερε όμως ως προς την τακτική των Άγγλων, οι οποίοι για λόγους γοήτρου ήθελαν να έχουν το πάνω χέρι. Ήθελαν αυτοί οι ίδιοι να κάνουν κουμάντο αν και γνώριζαν ότι χωρίς τη βοήθεια των μελών της Οργάνωσης δε θα μπορούσαν να δράσουν. Οικειοποιούντο την αμέριστη βοήθεια και συμπαράσταση που τους προσφερόταν και λειτουργούσαν πολλές φορές με ιδιοτελή κριτήρια. Από την άλλη μεριά ο Ανδρέας Παπαδάκης και οι συντελεστές της Α.Ε.Α.Κ. διέβλεπαν τις προθέσεις των Άγγλων  και δε συμφωνούσαν με τις ενέργειές τους. Διαφώνησαν πολλές φορές με αποτέλεσμα ο Χιουζ και οι άλλοι να εξαγοράζουν σταδιακά στελέχη της Α.Ε.Α.Κ. και να τους αποκόπτουν από τον κορμό της οργάνωσης.  Μεταφέρθηκαν σε διάφορετικά μέρη με τον ασύρματο, διαβίβαζαν στο Βρετανικό στρατηγείο τις δικές τους απόψεις και άφηναν την Α.Ε.Α.Κ. να συρρικνώνεται αντλώντας όμως ταυτόχρονα την πολύτιμη βοήθειά της. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Φίλντινγκ που όταν σε κάποια στιγμή στριμώχτηκε και ζήτησε από τον Παπαδάκη να τον φυγαδεύσει μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο. Τον  απέστειλε στον Πολέντα κι εκείνος τον ενεθάρρυνε τον έστειλε στα Σφακιά για να φύγει. Όλα αυτά στοιχειοθετούνται από τα αρχεία της Α.Ε.Α.Κ. και το βιβλίο του Α. Νενεδάκη "Ο ΕΦΕΔΡΟΠΑΤΕΡΑΣ". Να οι λόγοι που η πρώτη Αντιστασιακή Οργάνωση  Α.Ε.Α.Κ. δεν έγινε γνωστή και η δράση της είχε περιοριστεί μόνο στα Χανιά και τα Λευκά Ορη. Τι γίνεται όμως στον Αποκόρωνα;  

Ο  Α. Πολέντας κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Συντάσσει πρακτικά και ορκίζει εκπροσώπους απ' όλα τα χωριά του Αποκόρωνα. Δεν ήταν μόνος στην προσπάθειά του αυτή. Ήταν και όλοι εκείνοι οι ψυχωμένοι συντοπίτες μας που προσχώρησαν στην αντιστασιακή οργάνωση και δεν ήσαν λίγοι. Αξίζει να αναφερθούμε σε μερικούς απ΄ αυτούς με το φόβο βέβαια να παραλείψουμε   πολλούς επώνυμους και ανώνυμους. Θα κάνω χρήση πάλη του Αρχείου του Α. Πολέντα για να φανεί με πόση ταχύτητα λειτούργησε και οργάνωσε  την περιφέρειά μας.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΟΡΚΩΜΟΣΙΑΣ των χωριών:

 *Εμπροσνέρου: Γρηγόρης Μαρκάκης.

*Φιλίππου: Μιχαήλ  Ξανθουδάκης

*Καλαμίτσι Αλεξάνδρου: Ευάγγελος Χατζηδάκης

*Καλαμίτσι Αμυγδάλου: Γεώργιος Τζαμαντάκης, Γεώργιος Χριστοδουλάκης, Γεώργιος Μαρινάκης, Βασίλειος Κουρκουνάκης, Ματθαίος Μαρινάκης.

*Βαφέ: Ιωάννης Καμαριανάκης, Περικλής Βάνδουλας, Εμμανουήλ Βουτσαδάκης Κων/νος  Παντερμάκης, Γεώργιος Βαλσαμάκης .

*Νίππος: Χρήστος Χριστουλάκης-εφημέριος, Νικόλαος Κοτσιφάκης, Στυλιανός Λαμπάκης, Ιωάννης Βάνδουλας, Εμμανουήλ Βασιλομανωλάκης, Νικόλαος Κακατσάκης.

*Τζιτζιφε: Γεώργιος Πατσούρος, Ιωάννης Τσαγκαράκης, Ευάγγελος Βολουδάκης Γεώργιος Τριπολιτάκης

*Κάινα: Νικηφόρος Συντζανάκης Αρχιμανδρίτης. Ιωάννης Πιτσικούλης

*Φρέ: Νικηφόρος  Συντζανάκης Αρχιμανδρίτης ,Δημήτρης Στυλιανακάκης, Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Αναστάσιος Παγωνάκης, Σπυρίδων Θωμαδάκης, Εμμανουήλ Θωμαδάκης Γεώργιος Στυλιανακάκης

*Μελιδόνι: Μιχαήλ  Χατζιδάκης,

Βασίλειος Βομβολάκης, Ελευθέριος Κουκουράκης, Εμμανουήλ Μανουσάκης, Εμμανουήλ Πλατσιδάκης και

*Βαφές: Παντελής Ηλιάκης Ιερέας, Ευάγγελος Βανδουλάκης….

Αυτή ήταν η αρχή της οργάνωσης στον Αποκόρωνα και τα Σφακιά. Ο Ανδρέας Πολέντας παρακολουθούσε στενά την όλη εξέλιξη των πραγμάτων, προωθούσε δελτία ειδήσεων, συνέλεγε πληροφορίες για τις κινήσεις των εχθρικών στρατευμάτων και τις παρέδιδε στους Άγγλους συνδέσμους. Ήρθε σε διαπραγματεύσεις με στελέχη του Ε.Α.Μ. για πιθανή συνεργασία, μα συνάντησε τη δυσφορία των Άγγλων τουλάχιστον σ΄ αυτή τη φάση του αγώνα, αν και αργότερα, μετά τη διάλυση της Α.Ε.Α.Κ., την εξορία και  την εκτέλεση βασικών στελεχών της οι ίδιοι οι Άγγλοι στράφηκαν προς το Ε.Α.Μ. Ταυτόχρονα δημιουργούνται κι άλλες αντιστασιακές οργανώσεις όπως Ε.Ο.Κ., Ε.Λ.Α.Σ., Ε.Ο.Ρ., κ.α.

Η είδηση της σύλληψης και εκτέλεσης του Πολέντα σοκάρισε τα μέλη της οργάνωσης και όσους τον γνώρισαν. Η αντιστασιακή δράση όμως συνεχίζεται στον Αποκόρωνα και αργότερα συγχωνεύεται με την Ε.Ο.Κ. Στο αρχείο του Α. Παπαδάκη βρέθηκαν διάφορα σημειώματα οπλαρχηγών του Αποκόρωνα, καθώς και το "πιστοποιητικόν πατριώτου" του Μ. Ξανθού. Σ' ένα απ' αυτά αναφέρεται και η οργάνωση Τάγματος Εθνικού Στρατού Αποκόρωνα:

“Κατά την 28η Σεπτεμβρίου 1944 συνελθούσα εις πανεπαρχιακήν συγκέντρωσιν οι Ε.Ο. Αποκορώνου, περί το χωρίον Χιλιομουδού, προέβη εις την οργάνωσιν του τάγματος Εθνικού Στρατού Αποκόρωνος ως κάτωθι: Παρόντες περίπου 600 ένοπλοι.

Κατά την συγκέντρωσιν απεφασίσθη το οργανωθέν τάγμα να συγκροτείται εκ τεσσάρων λόχων βάσει των τεσσάρων παλαιών δήμων Αποκορώνου ως εξής:

1. Διοικητής τάγματος ταγματάρχης πεζικού Λιόδης Γεώργιος. Έδρα τάγματος Χιλιομουδού.

2. 1ος λόχος διοικητής ανθυπολοχαγός Βαλαδάκης Ματθαίος. Έδρα λόχου Χιλιομουδού.

3. 2ος λόχος διοικητής Ξανθός Μιχαήλ. Έδρα λόχου περί Τζιτζιφέ.

4. 3ος λόχος διοικητής ανθυπολοχαγός Ζυβραγός Χρήστος. Έδρα λόχου (δυσανάγνωστο)

5. 4ος λόχος διοικητής Πέτρακας Πέτρος. Έδρα λόχου Πάτημα.

6. Επιτελής τάγματος ανθυπολοχαγός πυροβολικού Ξενάκης Στυλιανός.

7. Αξιωματικός εφοδίων και ταμίας Τζιγκουνάκης Ιωάννης."

Τέλος να και τα φιρμάνια των Ναζί που εξέδιδαν κατά καιρούς για εκφοβισμό και τρομοκρατία. Μάχες στον Αποκόρωνα έγιναν πολλές, ο κλεφτοπόλεμος όμως και τα σαμποτάζ ήταν καθημερινή τακτική. Πολλοί έχασαν τη ζωή τους, άλλοι βασανίστηκάν και εκτελέστηκαν.

Το μήνυμα της αντίστασης για μας, τα παιδιά μας και τις επόμενες γενιές είναι ότι οι Κρητικοί δεν επιτρέπετε να εφησυχάζουν. Σήμερα που οι ηθικές αξίες χάνονται, οι έννοιες οικογένεια, θρησκεία, ελευθερία, δημοκρατία αμβλύνονται, για χάρη των υλικών αξιών, και η λέξη πατρίδα αλλάζει νόημα, πρέπει να επαγρυπνούμε περισσότερο. Οι νεότερες γενιές οφείλουν να οικοδομούν την ζωή τους πάνω σε αυτά τα γερά θεμέλια, πάνω σε αυτά τα ιδανικά και να είναι έτοιμοι, ανά πάσα στιγμή να υπερασπιστούν τις ίδιες αξίες.

Τιμή λοιπόν και δόξα σε αυτούς που τάχθηκαν στην ζωή τους να φυλάνε Θερμοπύλες._